Thấy bác Helios và Sky dùng chữ Duy lý thì chứng tỏ 2 bác hổng biết dùng chữ Duy lý theo cách người ta xài...nên thui tui ráng vô wiki lôi cái Rationalism về cho 2 bác đọc:
http://en.wikipedia.org/wiki/RationalismLẽ ra muốn trình bày cho rõ cái vụ 'nguồn gốc' Chủ nghĩa duy lý ko gì tốt hơn bằng cách trình bày lại, diễn giải, dịch vài đoạn trong Mediatation on First Philosophy của Descartes. Đại loại là như vầy:
1) Làm sao ta biết được thế giới?
+ Bằng ngũ quan: nghe,nhìn,nếm,ngửi,sờ...Ta thu thập data (bằng giác quan), tổ chức chúng thành hypothesis, theory...Đó là nền tảng của chủ nghĩa duy nghiệm (tức bằng thí nghiệm,số liệu Empericalism). Ta biết thế giới bằng Con đường Quy nạp (Induction Method)
VD: ta quan sát thấy 1000 con thiên nga ,đều thấy chúng co màu trắng.
Giả thiết/khái quát hóa: tất cả thiên nga đều màu trắng
Kiểm nghiệm: thiên nga thứ 1001,1002...cũng màu trắng.
Suy ra: tất cả thiên nga màu trắng
Khoa học thực nghiệm (vật lí,hóa,sinh...) đều ko đi xa hơn cái công thức này. Tuy nhiên, Hume đã thách đố 1 vấn đề rất đau đầu thượng gọi là Hume 's induction problem.Nêu 2 vd
- Quan sát n con thiên nga màu trắng ko đảm bảo tất cả thiên nga đều màu trắng (dẫu n có lớn bao nhiêu).
- Mỗi ngày đã quá ta đều thấy mặt trời mọc vào buổi sáng. Tuy nhiên ko có gì bảo đảm sáng mai mặt trời sẽ mọc nữa.
Duy nghiệm ko đem lại 1 sự chắc chắn tuyệt đối.
+ Bằng lí tính (reason):
Ngũ quan có thể sai lầm: ảo ảnh, ảo thính...Làm sao đảm bảo tất cả những gì ta thấy,nghe,ngửi...là sự thật , là chắc chắn? Giả thiết: có thể có 1 ma vương Devil đang đánh lừa tất cả thế giới, giác quan làm cho ta cảm giác như chúng ta cảm giác.
- Bằng Lí tính: 1+1=2 luôn là 1 sự thật, biết nó chắc chắn đúng ko bằng giác quan gì hết mà bằng LÍ TÍNH (reason)
- Tương tự: bằng phương pháp lí tính, diễn dịch (deductive method) ta luôn chắc chắn chưng minh được các định lí hình học bằng các tiên đề cho trước.
- Tiên đề hình học giúp ta biết được môn 'hình học'. Thế còn muôn biết thể giới thì ta dựa vào tiên đề nào? Tiên đề đó phải chắc chắn, ko thể nghi ngờ tình đúng đắn của nó (bất khả nghi).
Sau khi tra vấn dài dòng, Descarte đã đi đến tiên đề này ' I think therefore I am'